Από την εποχή που ο Juan Boscán έφερε στην Ισπανία το σονέτο, αυτό το κορυφαίο είδος ποίησης το τίμησαν, ο καθένας με τη σειρά του, σχεδόν όλοι οι μεγάλοι Ισπανοί ποιητές: ο Garcilaso, o Góngora, o Lope de Vega, o Quevedo, o Antonio Machado, o Lorca, o Alberti.
Μέσα σ' αυτήν τη θρυλική ισπανική ομήγυρη δεν θα μπορούσε να λείψει και η Λατινική Αμερική που, με προεξάρχοντες τους Μπόρχες και Νερούδα έδωσαν καινούρια πνοή στο σονέτο, ο πρώτος μπολιάζοντάς το με την προσωπική του μυθολογία και τα αιώνια μοτίβα του, στοιχεία που διατρέχουν το σύνολο της ποιητικής του παραγωγής, κι ο δεύτερος, κατ' εξοχήν ερωτική προσωπικότητα, ανατινάζοντάς τα σε μια καινούρια ποιητική σφαίρα έρωτα και πάθους για την αγαπημένη του σύντροφο Ματίλντε Ουρρούτια, με την οποία πέρασε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του.
Τα Εκατό ερωτικά σονέτα πράγματι είναι γραμμένα γι' αυτήν. Βιβλίο που εκδόθηκε το 1960 και σήμανε μια καινούρια στροφή στη δημιουργία του μεγάλου Χιλιανού ποιητή, που άνοιξε στο σονέτο νέους δρομους. Η ομοικαταληξία εξαφανίζεται και μπαίνει, εκτός από τον ενδεκασύλλαβο στίχο, και ο δεκατετρασύλλαβος αλεξανδρινός.
Το βιβλίο χωρίζεται από τον δημιουργό του σε τέσσερα μέρη, που τα ονομάζει πρωί, μεσημέρι, απόγευμα και νύχτα, ίσως για να δείξει ότι είναι χωρίς διακοπή η αγάπη που ένοιωθε.
Ας δούμε δύο από τα σονέτα του Νερούδα:
Σονέτο 17
Δε σ' αγαπώ σαν να 'σουν ρόδο αλατιού, τοπάζι,
σαΐτα από γαρούφαλα που τη φωτιά πληθαίνουν:
σ' αγαπώ ως αγαπιούνται κάποια πράγματα σκούρα,
μυστικά, μεσ' από την ψυχή και τον ίσκιο.
Σ' αγαπώ καθώς κάποιο φυτό που δεν ανθίζει,
μα που μέσα του κρύβει το λουλουδόφως όλο,
και ζει απ' τον έρωτά σου σκοτεινό στο κορμί μου
τ' άρωμα που σφιγμένο μ' ανέβηκε απ' το χώμα.
Σ' αγαπώ μη γνωρίζοντας πώς, από που και πότε,
σ' αγαπώ στα ίσια δίχως πρόβλημα ή περηφάνια:
σ' αγαπώ έτσι γιατί δεν ξέρω μ' αλλον τρόπο,
παρά με τούτον όπου δεν είμαι μήτε είσαι,
που το χέρι σου πάνω μου το νιώθω σα δικό μου,
που όταν κοιμάμαι κλείνουν και τα δικά σου μάτια.
Σονέτο 44
Θα ξέρεις πως δε σ' αγαπώ και πως
σ' αγαπώ αφού η ζωή μας δυο έχει τρόπους,
η λέξη είναι φτερούγα της σιωπής,
έχει η φωτιά το 'να μισό από κρύο.
Σ' αγαπώ για να σ' αγαπήσω πάλι,
τ' άπειρο για να ξαναρχίσω
κι απ' το να σ' αγαπώ για να μην πάψω:
γι' αυτό κι εγώ δε σ' αγαπώ ακόμα.
Σ' αγαπώ και δε σ' αγαπώ, σαν να 'χα
στα χέρια τα κλειδιά της ευτυχίας
κι ένα δύστυχο αβέβαιο πεπρωμένο.
Δυο ζωές να σ' αγαπώ η αγάπη μου έχει.
Γι' αυτό όχι μόνον όταν σ' αγαπάω
μα σ' αγαπώ κι όταν δε σ' αγαπάω.
Πάμπλο Νερούδα (από τα Εκατό Ερωτικά Σονέτα, Εκδόσεις Γνώση 1993-94)
Απόδοση: Ηλίας Ματθαίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου