Δευτέρα 25 Φεβρουαρίου 2019

"Νυκτουρία" - Διήγημα


"Σκάκι των τεσσάρων εποχών ή 'Τετρεποχικό' σκάκι"
Από το Libro de los Juegos (Βιβλίο των Παιγνίων)
του Αλφόνσου Ι' του Σοφού
(Πηγή φωτογραφίας)

****Ακόμα μια ενδιαφέρουσα συνεργασία του φίλου του ιστολογίου που υπογράφει με το ψευδώνυμο "Καλοπροαίρετος", για την οποία τον ευχαριστούμε πολύ.

Νυκτουρία

- Πάλι;

- Πάλι. Ρολόι το άτιμο.

- Θα σηκωθείς;

- Όχι, θα ξεξυπνήσω για τα καλά• επιτόπου, στην κοιτωνίδα. Θα με πάει άλλη μία σε είκοσι λεπτά, και μετά τέλος, θα με αφήσει ήσυχο μέχρι το πρωί.

- Κι εγώ λαγοκοιμάμαι, μη νομίζεις• το 'βρασα με τη σιέστα. Θέλεις να παίξουμε ένα προφορικό τετρεποχικό, να ξεγελάσουμε την ώρα;

- Μπα• ύστερα από τριάντα χρόνια γάμου, έχουμε μάθει απέξω και ανακατωτά ο ένας τα κόλπα και τα στρατηγήματα του άλλου, δεν υπάρχει παρτίδα που να μην έχουμε ξαναπαίξει. Αν είναι, λίγη κουβεντούλα, να μου έρθουν και τα τελευταία, και να ξανακοιμηθώ.

- Θέλεις να παραβγούμε στην ποίηση;

- Γιατί όχι; Μόνο Μανρίκε μην πιάσεις, είναι βαρύς για δύο τα χαράματα• καμιά σερανίγια ή κανένα ρομανθέρο, μέχρι εκεί. Ξεκινώ: Μια σταλιά είν' η καρδερίνα και τ' αηδόνι μια σταλιά...

- ....κι όμως πιο γλυκά λαλούνε κι απ' τα πιο τρανά πουλιά(1) Αρχιερέας Ρούιθ. Εύκολο. Σειρά μου: Σε πανέμορφη κοιλάδα ροδολούλουδα γεμάτη...

- ...είδα τρεις καλοκυράδες που γυρεύαν την αγάπη(2) Μαρκήσιος ντε Σαντιλιάνα. Αφελείς κοινοτοπίες• με μουσική υπόκρουση κάτι πάει κι έρχεται, ξεροσφύρι όμως δεν πάνε κάτω με τίποτα.

- Έπη δεν παίζουν;

- Ιππότες και ανδραγαθήματα θέλει η κουτσούνα μου; Τέτοια να σου φτιάξω εγώ στο γόνατο όσα θέλεις. Λοιπόν, άκου:

Η μεγαλοθυμία του Καπιτάν Γκονθάλο Φερνάντεθ της Κόρδοβα

Ο δον Γκονθάλο κίνησε να πάρει τη Γρανάδα.
Σύναξε και αρμάτωσε πιστούς στο βασιλέα,
δυο πήχες λάβαρο έσιαξε για τον μπαϊρακτάρη,
και σάλπιγγα βροντόφωνη του μπουραζάνη ορίζει.

Καβάλησε τον ρούσσο του, στον κάμπο ροβολάει.
Άστραφτ' η πανοπλία του σαν το κρουστό μπακίρι.

Πέμπει μπροστά βηματιστή, αντάμα κι ιχνηλάτη,
δρόμο κρυφό να εύρουνε, στην πλάτη να τους βγούνε.

Πήγανε, βάλανε ντορό και μυστικά σημάδια,
γυρίσαν, και του Καπιτάν μηνύσαν το χαμπέρι.

Ξεκίνησαν οι Χριστιανοί σαν έπεσε το δείλι,
στον ύπνο να τους πιάσουνε τους άπιστους τους Μόρους.
Ατός του στρατηλάταγε στο άτι του απάνω,
κι έδινε θάρρος του μιανού, εγκάρδιωνε τον άλλο.

Εκεί προς τα μεσάνυχτα, είχανε πια ζυγώσει,
χαμένο βρίσκουν τον ντορό, άφαντα τα σημάδια.
Στη στράτα εξεσείρισαν, αλλόγυρους εκάναν.
Αντάρα ξεσηκώθηκε, τον φταίχτη για να βρούνε.

- Αρχόντοι και κοντόσταυλοι, σκούταροι και πεόνες,
δεν φταίει ο βηματιστής, μήτε ο ιχνηλάτης.
Σημάδια βάλανε σωστά, ντορό καλό εφτιάξαν.
Αέρηδες τα σάρωσαν, νεροσυρμές τα ήπιαν.

Σπολλάτη σου, βηματιστή, άφεριμ, ιχνηλάτη.
Παινέματα σάς πρέπουνε και όχι κατηγόριες.
Στο δείπνο που θα στρώσουμε σαν διώξουμε τους Μόρους,
δίπλα μου θα καθήσετε στο γιορτινό τραπέζι.

- Μμμ, δεν είναι κακό...

- ...αλλά δεν είναι και καλό. Εντάξει, καλό είναι, αν λογαριάσεις ότι το ταίριαξα από μνήμης σε λίγα λεπτά• και κάλλιστο, αν το συγκρίνεις με τα πιλάφια της Ανθολογίας του Μπαένα. Παρατήρησες κάτι;

- Εξέταση μού κάνεις; Προφανές: ιστορεί σημερινά γεγονότα, με τη γλώσσα και την τεχνοτροπία του Άσματος του μίο Θιδ, τρεις αιώνες πίσω.

- Πάντα έλεγα ότι έχεις αντίληψη.

- Τίποτα καινούργιο πες. Σήκω να το γράψεις, θα το ξεχάσεις. Να σου ανάψω το καντηλέρι στο σεκρετάριο;

- Ούτε σηκώνομαι, ούτε φώτα θέλω• δεν θα με παίρνει μετά ο ύπνος. Κι έπειτα, σιγά τη νέα Αινειάδα. Να είχε κάποια πρωτοτυπία, να ήταν, ας πούμε, αφηγητής το σπαθί τού Καπιτάν Γκονθάλο, ή να προχωρούσε η διήγηση με ανάποδη χρονική σειρά, να το συζητούσαμε.

- Πρωτοποριακές συλλήψεις, δεν νομίζω ότι ο κόσμος είναι έτοιμος να τις δεχτεί και να τις καταλάβει. Το άλλο, προχωράει;

- Ποιο, εκείνη η ραψωδία για τα ταξίδια του Γενουάτη που σκαρώνω; Κοντεύω, στο χτένισμα είμαι τώρα, στην δέκατη ωδή βρίσκομαι, δώδεκα έχει συνολικά. Ό,τι αξίζει όμως είναι η καινοτόμα μετρική του: έχω εξελίξει την τέρτσα ρίμα του Δάντη, ώστε να απομνημονεύεται και στη συνέχεια να απαγγέλλεται ή και να τραγουδιέται ευκολότερα. Όταν το τελειώσω, θα το σπρώξω τεχνηέντως σε κανένα τροβαδούρο της αυλής, να του βάλει μουσική και να το παρουσιάσει για δικό του. Αλλά γιά στάσου, εσύ πού τα ξέρεις αυτά; Κατάλαβα, σκάλιζες τα συρτάρια μου. Ποιος σου έβγαλε αντικλείδι; Μη μου πεις, ο οπλουργός• καλά τον είχα υποπτευθεί εγώ.

- Ποια ραψωδία και ποιος οπλουργός, χριστιανέ μου; Ιδέα δεν έχω γι' αυτά, πρώτη φορά τ' ακούω. Για τη γιεσερία των κιόνων στην αίθουσα των κατόπτρων έλεγα αν προχωράει• έχουμε δεξίωση μεθαύριο, και η σάλα είναι τίγκα στο ροκανίδι.

- Τι, μόνος μου καρφώθηκα; Πάλι τὸν καῦκον ἔπιες, πάλιν τὸν νοῦν ἀπώλεσας, γέρο μου. Τσιμουδιά εσύ, έτσι; Αν μάθουν οι υπήκοοί μας ότι ο βασιλιάς τους δεν είναι ένας αποφασιστικός πολέμαρχος, αλλά ένας αιθεροβάμων ποετάστρος, να ξέρεις, θα προφτάσω κι εγώ στον εξομολογητή σου ότι διασκεδάζεις με παίγνια αυτών των ανθρωποφάγων• και τότε... τσίκνα μού μυρίζει.

- Δεν ανησυχώ• ακόμα και αν με έβλεπε ο Φράυ Φρανθίσκο, θα έκανε τα στραβά μάτια: τον κρατάμε στα γερά, σου θυμίζω.

- Θα τα αρνηθεί όλα, ο έκφυλος εσχατόγηρος.

- Ας ανοίξει αυτός το θέμα, και θα δούμε τίνος είν' το πάνω πάνω. Αν είναι κατακριτέα μια καθ΄όλα ευσεβής και ελεήμων βασίλισσα που παίζει πατόλλι, τότε τι είναι ένας ανώτατος ιερωμένος που, εκτός του ότι έχει καταπατήσει κατάφωρα τον όρκο του για πενία και ακτημοσύνη, πασπατεύει, δήθεν πατρικά, την υπ...

- Πάψε.

- Όχι, δεν παύω. Και, σαν να μην έφτανε αυτό, τον έχεις ξανοίξει πώς κοιτάει σαν ξελιγωμένος τον...

- Πάψε, είπα• το απαιτώ εγώ, ο κύρης και αφέντης σου.

- Κύρη έχουν τα καράβια, και αφέντη τα σκυλιά• και, για την περίπτωση που το ξέχασες, Tanto monta, monta tanto, Isabel como Fernando.

- Να τα, μου ήρθαν και τα τελευταία.

- Α, ώστε αλλάζουμε κουβέντα όταν δεν μας συμφέρει, ε;

- Πώς μου αρέσει ο ήχος της πορσελάνης...

- Και με ζητάγανε καν και καν. Παστρέψου τουλάχιστον λίγο• όχι στο μεταξωτό σεντόνι, ανεπρόκοπε!

- Τι σου έλεγα; Ρολόι• όπου να 'ναι αλλάζει και η φρουρά.

- Με γεια τ' αυτιά, μόλις άλλαξαν• δεν άκουσες τις κλαγγές από τις αλαβάρδες; Όλο και κουφαίνεσαι, μου φαίνεται.

- Κι εγώ σ' αγαπώ. Ύπνον ελαφρύ.

Οι στίχοι στο πρωτότυπο:

(1) Chica es la calandrina, et chico el ruysennor, / pero más dulçe canta que otra ave mayor, από το De las propiedades que las duennas chicas han (Για τα καλά που έχουν οι κοντές γυναίκες), του Αρθιπρέστε Χουάν Ρούιθ (1283-1350), μετάφραση Ηλίας Ματθαίου.

(2) Por una gentil floresta / de lindas flores e rosas, / vide tres damas fermosas / que de amores han requesta, από το Villancico que hizo el Marqués a tres hijas suyas (Βιλιανθίκο σε τρεις από τις κόρες του), του Μαρκήσιου ντε Σαντιλιάνα (1398-1458), μετάφραση Ηλίας Ματθαίου.

Πέμπτη 7 Φεβρουαρίου 2019

Η επίδραση του Πετράρχη στο ποιητικό έργο του Íñigo López de Mendoza, μαρκήσιου Santillana



Δύο σημαντικοί ποιητές και άνθρωποι των γραμμάτων, ένας από την Ιταλία και ένας από την Ισπανία, είναι το θέμα της σημερινής ανάρτησης. Ο πρώτος σημαδεύει μια ολόκληρη εποχή και γίνεται ο σημαντικότερος πρόδρομος της Αναγέννησης. Ο δεύτερος, επηρεαζόμενος σε μεγάλο βαθμό από τον πρώτο, γίνεται στην Ισπανία προπομπός των νέων αντιλήψεων του καιρού του.

Ο Πετράρχης (Francesco Petrarca, 1304-1374), ήταν Ιταλός λόγιος, ποιητής και ένας από τους πρώτους ουμανιστές που προανήγγειλαν με το έργο τους την Αναγέννηση.

Ως ουμανιστής, υπήρξε ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο για να εκφράσει το πνεύμα της διανοητικής απελευθέρωσης από τους μεσαιωνικούς θεσμούς και υπερασπίστηκε τα studia humanitatis, μια πολύπλευρη και ολοκληρωμένη διάπλαση του ανθρώπου σε όλους τους τομείς της πνευματικής δραστηριότητας, με βάση τις κλασικές ελληνικές και λατινικές πηγές. Και δεν υπερασπίστηκε μόνο θεωρητικά τις κλασικές σπουδές, αλλά έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στην αναβίωση της μελέτης της γραμματείας των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων κλασικών στην πράξη. Πρόκειται για τομή στη σκέψη του ανθρώπου του Μεσαίωνα, με την οποία επηρέασε πολλές γενιές συγγραφέων και διανοητών, ακόμη και πολύ μετά από την εποχή του.

Ανάμεσα στις πιο αντιπροσωπευτικές φιγούρες της προαναγεννησιακής περιόδου στην ισπανική ποίηση κατά τον 15ο αιώνα είναι ο Íñigo López de Mendoza, περισσότερο γνωστός ως μαρκήσιος Santillana (1398-1458). Ο εν λόγω ποιητής ενσάρκωνε κατά τον ιδανικό τρόπο τον τύπο του ευγενούς και του αυλικού ποιητή που θα είναι το σήμα κατατεθέν του επόμενου αιώνα στην Ισπανία , και ήταν ακόμη ένας από τους πιο πρωτότυπους και αξιόλογους εκπροσώπους του ισπανικού ουμανισμού. Στο πρόσωπό του συγκεντρώνονταν η ενεργός ανάμιξη στις πολιτικές και πολιτιστικές δραστηριότητες της εποχής του, οι κομψοί τρόποι, η καλλιέργεια της ποίησης και η μελέτη των κλασικών, αρετές που, σύμφωνα με πολλούς μελετητές, δημιουργούν έναν ουμανιστή πρώτης γραμμής.

Μπορείτε να δείτε την εργασία μου σχετικά με την επίδραση του Πετράρχη στο ποιητικό έργο του Santillana εδώ.

Τετάρτη 6 Φεβρουαρίου 2019

Diferencias lingüísticas en ‘la Raya’ de España y Portugal



Un proyecto liderado por la UAH estudia las diferencias lingüísticas en ‘la Raya’ de España y Portugal.

Dirigido por el investigador de la UAH, Xosé Alfonso Álvarez, ha analizado 64 puntos de frontera de uno y otro lado para estudiar las particularidades lingüísticas de este territorio y preservar información sobre el modo de vida tradicional de las comunidades que viven en una zona que se extiende en línea por más de 1200 kilómetros.

Ver más: http://portalcomunicacion.uah.es

Ο ζωγράφος Λουίς Χάκομπο Άλβαρεθ Ροδρίγεθ


Σαχ ματ (1975)

Το παρασκευαστήριο φαρμάκων που υπήρχε στο φαρμακείο του πατέρα του ήταν το πρώτο «εργαστήρι» του Ισπανού ζωγράφου Λουίς Χάκομπο Άλβαρεθ Ροδρίγεθ (Luis Jacobo Álvarez Rodríguez, 1930-1997) από το Βίγο της Γαλικίας. Εκεί ο έφηβος Λουίς άρχισε να φτιάχνει τα πρώτα του έργα, κάτω από την καθοδήγηση της μητέρας του και του παππού του, που ήταν κι οι δυο ερασιτέχνες ζωγράφοι. Ήταν μεγάλες ελαιογραφίες με θρησκευτικά θέματα. Στα μετέπειτα χρόνια όμως η θεματογραφία του θα γινόταν πολύ πιο πλατιά.

Ο Λουίς μόλις τελείωσε το σχολείο του σπούδασε Φιλοσοφία και μόνο το 1957 θα αφιερωνόταν ολοκληρωτικά στη ζωγραφική. Αν και έκανε κάποια ταξίδια για σπουδές στη Μαδρίτη, το Παρίσι και τη Ρώμη, ποτέ δεν άφησε την αγαπημένη του Γαλικία, στην οποία υπήρξε φημισμένος και ακούραστος δάσκαλος της τέχνης του.

Οι πίνακές του έχουν να κάνουν κυρίως με τον τόπο του, τη Γαλικία: τοπία, γέφυρες, ποτάμια, οι δρόμοι του Βίγο, λιμάνια, χαρακτηριστικοί τύποι της εποχής, αλλά και πολύχρωμες νεκρές φύσεις, συνθέτουν ένα έργο απόλυτα αυθεντικό και φτιαγμένο με αγάπη.


Η πλατεία Princesa (1978)


Ο μύλος της Chapela (1970)


Η γέφυρα της Ramallosa (1976)